موشکافی رابطه «مراقبت از سالمندان» با تعارضات خانوادگی

به گزارش مجله خبری نگار، در دهه‌های اخیر، جمعیت سالمندان به دلیل بهبود شرایط بهداشتی و افزایش طول عمر، رو به افزایش بوده است. این مسئله به ویژه در کشور‌های در حال توسعه مانند ایران، به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها تبدیل شده است. مراقبت از سالمندان نیازمند توجه ویژه‌ای است، زیرا این وظیفه در بسیاری از موارد بر عهده خانواده‌ها، به ویژه زنان قرار دارد. با افزایش تعداد سالمندان، نیاز به بررسی تأثیرات این مراقبت بر زندگی شخصی و خانوادگی افراد اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

با توجه به نقش مهمی که زنان در خانواده دارند و نیز چالش‌های زیادی که در پی مراقبت از سالمندان با آن مواجه می‌شوند، مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است. تعارضات و تنش‌هایی که در زندگی زناشویی زنان مراقب ایجاد می‌شود، نه تنها بر کیفیت زندگی آنها بلکه بر سلامت روانی و جسمی آنها نیز تأثیرگذار است. محققان در پژوهشی تلاش کرده اند تا با نگاهی جامع‌تر، این مسائل را بررسی کند و به راه‌حل‌های کاربردی برای کاهش این تعارضات دست یابند.

این پژوهش توسط مجید موحدمجد، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز و یکی از همکارانش با همراهی دانشگاه تهران انجام شده است. آنها با بررسی ابعاد مختلف تعارضات زناشویی که در نتیجه مراقبت از والدین سالمند به وجود می‌آید، به این نتیجه رسیدند که فشار‌های روانی و فیزیکی ناشی از این مراقبت، نقش زیادی در ایجاد تعارضات خانوادگی دارد.

این مطالعه به روش توصیفی-تحلیلی در بین ۳۷۷ نفر از زنان متأهل شهر لارستان و روستا‌های بخش مرکزی انجام شده است. داده‌های مورد نیاز تحقیق از طریق پرسشنامه استاندارد جمع‌آوری شده و سپس با استفاده از نرم‌افزار‌های آماری پیشرفته مورد تحلیل قرار گرفتند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که میزان تعارضات زناشویی بین زنانی که از والدین سالمند خود مراقبت می‌کنند، در سطح پایینی قرار دارد. در این میان، از چهار بُعد مورد بررسی شامل پرخاشگری کلامی، تعارضات روانی، برخورد‌های فیزیکی و اجبار‌های جنسی، بیشترین نمره به پرخاشگری کلامی اختصاص داشت. با این حال، متغیر‌های مانند مذهب و محل زندگی در افزایش یا کاهش این تعارضات تأثیر قابل توجهی داشتند.

پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که اگرچه تعارضات زناشویی در زنان مراقب سالمند وجود دارد، اما این تعارضات به عوامل متعددی مانند فرهنگ، مذهب و محل زندگی بستگی دارد و آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند. همچنین، همکاری اعضای خانواده در مراقبت از سالمند می‌تواند نقش مهمی در کاهش فشار بر زنان داشته باشد.

این پژوهش نشان داد که در مناطقی که سطح سواد و همکاری بین اعضای خانواده بیشتر است، میزان تعارضات زناشویی کمتر مشاهده می‌شود. این یافته اهمیت نقش فرهنگی و اجتماعی در بروز یا کاهش تعارضات زناشویی را نشان می‌دهد.

همچنین، در مناطقی که تعداد فرزندان بیشتر است و همکاری خانواده برای مراقبت از سالمند بیشتر صورت می‌گیرد، فشار‌های ناشی از مراقبت کاهش یافته و به دنبال آن، میزان تعارضات نیز کمتر است.

در انتها، یکی از نتایج قابل توجه این پژوهش، بر نقش مذهب در کاهش تعارضات زناشویی تاکید دارد. بر این اساس، در خانواده‌هایی که اعتقادات مذهبی قوی‌تری دارند، مراقبت از سالمندان به عنوان یک وظیفه معنوی در نظر گرفته می‌شود و همین عامل، باعث کاهش فشار روانی و جسمانی بر زنان می‌شود.

قابل ذکر است یافته‌های این پژوهش در فصلنامه «پایش»، که توسط پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی منتشر می‌شود، به چاپ رسیده است. این فصلنامه یکی از منابع معتبر علمی در زمینه مسائل بهداشتی و اجتماعی به شمار می‌آید و مقالات متعددی را در حوزه‌های مختلف بهداشتی، از جمله مراقبت از سالمندان، منتشر می‌کند.